Bel ağrısı, sedanter bireylerin %85-90’ını, elit sporcuların ise %46-65’ini yaşamları boyunca en az bir kez etkileyen yaygın bir kas-iskelet sistemi problemidir. Omurga sağlığı ile aktivite düzeyi arasındaki ilişki U şeklinde bir eğri izler; yetersiz veya aşırı fiziksel aktivite omurga sağlığını olumsuz etkileyebilir. Elit sporcularda yoğun antrenman, yetersiz dinlenme ve önceki yaralanmalar gibi içsel faktörler bel ağrısı riskini artırır. Genç sporcularda ise büyüme dönemine bağlı olarak bel ağrısı riski daha yüksektir. Elit atletlerde bel ağrısı; biyomekanik bozukluklar, aşırı kullanım yaralanmaları ve kas dengesizlikleri gibi faktörlerden kaynaklanabilir. Bel ağrısının etkin yönetimi, bireysel risk faktörlerini ve etiyolojiyi belirlemeye yönelik kapsamlı bir değerlendirme ile mümkündür.

Anatomi

Omurga, arkada iki faset eklemi ve önde bir intervertebral diskten oluşan üçlü bir eklem sistemidir.Fleksiyonda disklerde, ekstansiyonda ise faset eklemlerde stres artar. Ekstansiyon ve rotasyon kombinasyonu stres kırığı riskini artırabilir. Omurga stabilitesi, ön ve arka longitudinal ligamentler, interspinöz, supraspinöz ve flavum bağları ile faset eklemlerin kemik yapıları tarafından sağlanır. Bu yapılar, vertebraların kaymasını önler.

Epidemioloji

Spor disiplinleri, farklı fiziksel, teknik ve psikolojik gereksinimler nedeniyle çeşitli yaralanmalara yol açabilir. Bel yaralanmaları, spora dönüşte %5.9 oranında zaman kaybına neden olur. En sık etkilenen gruplar; sıçrama (%13.8), yarış yürüyüşü (%14.3), atış (%13.6) ve uzun mesafe koşucularıdır(%4.2). Sezondaki yaralanmaların %96’sı aşırı kullanıma, %73’ü ise antrenman sırasında oluşur. Elit sporcularda disk dejenerasyonu daha yaygınken, gençlerde en sık spondilolizis görülür. Bu nedenle değerlendirmede yaş ve müsabaka seviyesi dikkate alınmalıdır.

Klinik Yaklaşım

Bel ağrısının yönetiminde doğru tanı büyük önem taşır. Tanı süreci, klinik değerlendirme, görüntüleme ve özel testlerin kombinasyonunu içerir.

1. Detaylı Hikaye Alımı

Hikaye alımı, tanı sürecinin temelidir. Kırmızı bayrak semptomları (travma, ateş, açıklanamayan kilo kaybı, kanser öyküsü, inkontinans, ciddi nörolojik defisit) değerlendirilerek acil müdahale gereksinimi belirlenir. Ayrıca şu bilgiler sorgulanarak kaydedilmelidir:

• Antrenman ve yarışma takvimi

• Önceki yaralanmalar, ameliyatlar, bel ağrısı öyküsü

• Yapılan görüntüleme sonuçları ve uygulanan tedaviler

• Genç sporcular için büyüme ve ergenlik süreci Ağrının başlangıcı, süresi ve karakteri, mevcut durumun anlaşılması açısından önemlidir.

2. Fiziksel Muayene

Standardize bir değerlendirme ölçeği olmasa da muayenede şu parametreler dikkate alınır:

• Postür Analizi: Statik ve dinamik postür değerlendirilir.

• Omurga Hareketleri: Aktif ve pasif hareket açıklığı incelenir.

• Palpasyon: Kemik yapı ve kas grupları palpe edilir.

• Fonksiyonel Değerlendirme: Spor spesifik hareketler ve ağrı provokasyon testleri uygulanır.

• Kas Gücü: Alt ekstremite ve core kaslarının kuvveti ölçülür.

• Nörolojik Testler: Radiküler ağrı ve sinir basısı bulguları değerlendirilir.

Görüntüleme Yöntemleri

Bel ağrısı değerlendirmesinde, manyetik rezonans görüntüleme (MRG) altın standarttır. Radyolojik görüntüleme zamanlaması net olmamakla birlikte:

• Pediatrik/ergen grupta, 4 haftalık tedaviye yanıt alınmazsa görüntüleme önerilir.

• Elit sporcularda, rekabet yoğunluğu nedeniyle tedaviye yanıt alınamayan durumlarda 1-2 haftalık gecikme kabul edilebilir. Altta yatan patoloji şüphesi varsa SPECT (Tek Foton Emisyonlu Bilgisayarlı Tomografi) uygulanabilir. BT (Bilgisayarlı Tomografi) ve MRG kombinasyonu, iyileşme süresini tahmin ederek spora dönüş ve korse gerekliliği konusunda rehberlik sağlar.

Bel Ağrısının Ayırıcı Tanısı

Ayırıcı tanı, bel ağrısının olası nedenlerini belirleyip sistematik olarak değerlendirmeyi içerir. MacDonald ve ark. (2017), bel ağrısı ile ilişkili yaygın tanıları ve klinik bulguları şu şekilde özetlemiştir:

• Kas strainleri

• Disk patolojileri

• Faset eklem disfonksiyonları

• Stres kırıkları

• Ankilozan spondilit

• Kas kuvvet dengesizlikleri

• Enfeksiyonlar

• İnflamatuar durumlar

• Visseral kaynaklı ağrılar

• Psikojenik ağrı

• Tümörler Tedavi Yöntemleri

Tedavi, sporcunun bireysel ihtiyaçlarına göre planlanmalıdır. Öncelikli hedef ağrı kontrolü, ardından fonksiyonel iyileşme sağlanarak performans kaybının en aza indirilmesidir.

Mekanik veya Spesifik Olmayan Bel Ağrısı:

• İlk basamak tedavi, farmakolojik olmayan yaklaşımlardır.

• Manuel terapi, ısı tedavisi ve egzersizlere odaklanılmalıdır.

• Egzersiz eğitimi, manuel tedaviden daha etkilidir. Hayden ve ark. (2021), Pilates, McKenzie terapisi ve fonksiyonel restorasyonun ağrı şiddetini ve fonksiyonel kısıtlamaları azaltmada diğer egzersizlerden üstün olduğunu göstermiştir.

Spondilolizis:

• Omurga ekstansiyonu ve rotasyonunu sınırlamak için korse kullanımı tartışmalıdır.

• Spora dönüş süresi, patolojinin şiddeti (kemik ödemi, kırık), lokalizasyonu (uni/bilateral) ve semptomların süresine bağlı olarak 6-24 hafta arasında değişebilir.

Semptomatik Disk Dejenerasyonu:

• Fonksiyonel rehabilitasyon, aktivite modifikasyonu ve ağrı yönetimi uygulanır.

• Cerrahi ve cerrahi olmayan tedavi yaklaşımlarının spora dönüş oranları (%83.0 vs %81.5) arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır.

Psikososyal Faktörler:

• Ağrı yönetiminde psikososyal boyut dikkate alınmalıdır.

• Sporculara tanı ve tedavi süreci detaylı şekilde açıklanmalı, seçenekler bir hasta olarak değil, sporcu kimliğiyle değerlendirilmelidir.

Sporcu Takibi

Klinik takip, semptomlar tamamen çözülene ve spondiloliziste kemik iyileşmesi sağlanana kadar sürdürülmelidir. Kemik iyileşmesi, yaş, spor dalı ve kırık boyutuna bağlı olarak değişmekle birlikte, 3-4 ay sonra radyolojik kontrol önerilir. Elit sporcularda tıbbi taburculuk sonrası en az aylık periyotlarla tıbbi değerlendirme yapılmalıdır. Semptomların, antrenman yükünün, koruyucu programların ve uyku gibi görünmeyen yüklerin düzenli takibi, tekrar yaralanma riskini önemli ölçüde azaltır.

Blog içeriği bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve Tedavi için lütfen hekiminize danışınız

Referans: Horobeanu, C. APPROACH TO LOWER BACK PAIN IN THE ELITE ATHLETE. 

detaytlı bilgi için: https://journal.aspetar.com/en/archive/volume-13-targeted-topicsports-medicine-in-athletics/approach-to-lower-back-pain-in-the-elite-athlete