Lumbar Fonksiyonel Ünite
Tüm omurganın biyomekanik özelliklerini taşıyan en küçük segmenti, omurganın fonksiyonel birimi olarak ifade edilir. İki komşu vertebra ve bunları bir araya getiren yumuşak doku yapılarından ibarettir. Fonksiyonel birimin ön kısmı 7 vertebra cisimleri, intervertebral disk ve longitudinal ligamanlardan oluşur ve temel olarak yük taşıma ve şok absorbe etme yeteneğine sahiptir. Vertebral arklar, intervertebral eklemler, transvers, spinöz çıkıntılar ve ligamanlar ise fonksiyonel birimin arka kısmını oluştururlar. Arka kısım nöral yapıları korur ve fleksiyon ve ekstansiyon sırasında birimlerin hareketini yönlendirir.
Eklem Hareketleri
Omurga fleksiyonunun ilk 50-60°’si lomber omurgada özellikle de lumbosakral bölge ve L4-L5 segmentinde gerçekleşir. Ayakta dik dururken dizler ekstansiyonda iken fleksiyon yapılırsa, el parmak ucu yere değer. Belin bu fleksiyon hareketinin tamamı lomber vertebral kolona ait fleksiyonla sağlanamaz. Gerekli ek fleksiyon kalça ekleminin pelvik öne rotasyonu ile sağlanır. Gövde fleksiyonu ve ekstansiyonu sırasındaki bu düzenli ilişki lumbar-pelvik ritm ile sağlanır. Gövdenin fleksiyonunda sırasıyla paravertebral kaslar, gluteuslar ve son olarak hamstringler ve soleuslar kasılır. Fleksiyon sonrası düzelmek için tam tersi sırayla hamstringler, gluteuslar ve sonunda lomber ve torasik paravertebral kaslar kasılır. Lateral fleksiyon hareketi lomber omurgalarda 6° civarında iken lumbosakral segmentte 3°’dir. Rotasyon hareketi üst torakal vertebradan aşağı indikçe azalarak alt lomber vertebrada 2°’ye düşer, lumbosakral bölgede ise 5°’dir. Lomber vertebralardaki faset eklemlerin vertikal oryantasyonu nedeniyle, lumbosakral bölge hariç lomber omurganın rotasyon hareketi torakal vertebralardan daha azdır.
Omurganın Yüklenme Özellikleri
Omurganın (1) yükün iletimi, (2) hareket, (3) spinal kord ve (4)kauda equinayı korumak olmak üzere 4 temel biyomekanik fonksiyonu vardır. Sagital düzlemde vertebral kolonda 4 eğrilik bulunur:
- Servikal lordoz
- Dorsal kifoz
- Lomber lordoz
- Pelvik kifoz
Bu eğrilikler vücudun yerçekimine karşı dengesinin korunmasını sağlar. Normal statik omurga dik durumda iken, fizyolojik lomber lordoz durumunda faset eklemlere yük binmez, intervertebral foramenler açıktır ve intervertebral diskin arka kısmına bası olmaz. Bir ağırlığı kaldırmak ve taşımak omurgada eksternal yüklenmeye neden olan sıkça yapılan aktivitelerdir. Yükün taşınması sırasında cismin boyut, şekil, ağırlık ve yoğunluk gibi özellikleri, vücuda uzaklığı, bu sırada omurganın fleksiyon ve rotasyon derecesi omurgaya binen yükü etkiler. Yük gövdeye ne kadar yakın taşınırsa lomber omurgaya binen yük o kadar azalacaktır. Taşınan yükün ağırlığı kadar boyutu da önemlidir. Aynı ağırlıkta ancak farklı boyuttaki yükler incelenirse büyük boyutlu olan yükün oluşturacağı kaldıraç kolu daha uzun olacağı için omurgaya daha fazla yük binecektir. Yük öne doğru eğilerek kaldırılacak olursa omurga yalnızca yükün değil gövdenin üst bölümünün ağırlığı da kaldıracağından omurgaya binen yük artacaktır. Ağırlık kaldırma sırasında intraabdominal basınç ile ağırlığın miktarı arasında doğru ilişki saptanmıştır. Yapılan ölçümlere göre 80 kilo bir ağırlığın kaldırılması diske 10000 N’luk bir yük bindirmektedir. Burada intraabdominal basınç spinal yükü %40’a kadar azaltabilmekte böylece birçok halterci bu miktardaki yükleri kırık oluşmadan kaldırabilmektedir. İntervertebral disk aksiyel yüklenmelerin %80’ini taşır. Değişik konumlarda diskler üzerine binen yük değişmektedir. Nachemson’ un araştırmasına göre, sırtüstü yatarken lomber disk üzerine binen ağırlık en azdır. Yan yatarken yüklenme biraz daha artar. Ayakta dik dururken yüklenme 100 birim olarak kabul edilirse sırt üstü yatarken bu değer yaklaşık 20 birimdir. Dik oturma sırasında ayakta dik durmaya göre intervertebral diskler üzerine daha fazla yük biner. Gerek ayakta dik durma ve gerekse dik oturma pozisyonuna göre eğilme halinde intervertebral diske binen yük daha fazla artar. Fasetler aksiel yükün ortalama %16’sını taşır. Lomber spondilozlularda bu oran %70’e kadar çıkabilmektedir.
KAYNAKLAR:
Borenstein D. Back in Control: A Conventional and Complementary Prescription for Eliminating Back Pain. M Evans and Company, New York, 2001; p: 54-62.
Oatis AC. Kinesiology; the mechanic and pathomechanic of human movement. 1 nd Ed. Lippincott Williams&Wilkins, 2004; p: 594-627.
Neumann DA. Kinesiology of Muskuloskeletal System. Foundations for Physical Rehabilitation. Mosby. St. Lous, Missouri, USA, 2002; p: 251-349. 51. Han JS, Goel VK, Ahn JY, Winterbottom J, McGowan D, Weinstein.
Buchner M, Neubauer E, Zahlten-Hinguranage A, Schiltenwolf M. The influence of the grade of chronicity on the outcome of multidisciplinary therapy for chronic low back pain. Spine (Phila Pa 1976). 2007; 32(26): 3060-6.
Raspe H. Management of chronic low back pain in 2007-2008. Curr Opin Rheumatol. 2008; 20(3): 276-81.